Selectieve empathie is geen tekortkoming, want iedereen is selectief met zijn empathie. We kunnen ons simpelweg niet al het leed van de hele wereld aantrekken. Jouw medewerkers denken daar echter vaak anders over als je meer met de ander meeleeft dan met hen. Stel je voor dat je van jezelf vindt dat je erg empathisch bent en een medewerker jouw onverschilligheid voor de voeten werpt. Dat je hem of haar ongelijkwaardig behandelt. Hoe empathisch reageer je dan?
Een documentaire over Tsjechische verzetstrijders die in de Tweede Wereldoorlog een aanslag in 1942 pleegden op de ‘Slager van Praag’ liet een vreselijke kant zien van selectieve empathie. In deze documentaire lieten de makers zien hoe meedogenloze SS’ers joden afslachten en in familiekring zorgzame vaders waren. Blijkbaar is er een knop voor empathie die je kunt aan- of uitzetten.
Waar zit die knop bij jou en wanneer zet jij deze knop aan of uit? Waarin ben jij selectief met jouw empathie? Wat voor gedrag laat je zien als je hem aanzet en welk gedrag als je hem uitzet? Er is geen voorraad voor empathie die je regelmatig hoort bij te vullen. Nee, je kunt hierbij een rationele keuze maken om het te zijn!
Empathisch zijn is een keuze die beïnvloedbaar is door druk die je ervaart uit jouw omgeving die jou meer of minder empathisch maakt. Onder tijdsdruk kies je om de knop even uit te schakelen omdat je er van overtuigd bent, dat je anders daardoor kostbare tijd dreigt te verliezen. Onder druk van een dierbare, die een appèl op jouw inlevingsvermogen doet wegens onverklaarbare pijn, zet je de knop aan. Je bent overtuigd dat de ander jouw empathie in zijn lijden als steun ervaart en zich niet in de steek gelaten voelt.
Blijkbaar vraagt jouw knop om verklaringen. Een verklaring om de knop wel of niet aan te zetten. Die verklaring zit grotendeels in jou. Wat voor verklaring zal de SS’er hebben gehad om de knop uit te zetten? Wat voor diep gewortelde overtuigingen om zulk onmenselijk gedrag te vertonen? Het is niet verbazend dat jij en vrijwel elk beschaafd mens zijn knop uitzet en nul empathie voelt voor deze SS’ers.
Het gedrag van jouw medewerkers heeft duidelijk ook invloed op jouw selectieve empathie. Wat gebeurt er als je vanuit mededogen kijkt waarbij je verder kijkt dan het gedrag van jouw medewerker. Dat je de mens ziet achter het gedrag. Achter dit afschuwelijke gedrag van die SS’ers ging een mens schuil met zorgzame gevoelens voor zijn kinderen.
Dit is een extreem voorbeeld om duidelijk te maken hoe belangrijk het is om gedrag te beïnvloeden waardoor er weer ruimte ontstaat voor empathie. Zodra je het gedrag van jouw medewerker als positief ervaart, is het makkelijker om weer empathie voor hem of haar te voelen. Empathie zit in onze genen en door te vervormen in jouw gedrag, kan je er voor kiezen om dit gevoel van inleven steeds vaker uit te zetten.
Zonder empathie zou de soort homo sapiens al snel zijn uitgestorven. Onverschilligheid binnen de groep jagers en verzamelaars zou de groep hebben verzwakt en dat geldt ook nog steeds voor jouw team. Onverschilligheid is funest voor jouw team. Laat het niet groeien en vat krijgen op jouw team. Zonder onderling begrip, vervormt het team in hun gedrag.
Door je in te leven in jouw team en jouw mensen haal je het beste in hen naar boven. Hun ongewenst gedrag kan het slechtste in jou naar boven halen. Door zelf invloed te krijgen op het aan- en uitzetten van jouw knop, staat de knop bij jouw team wat vaker aan. Daar heb jij en heeft jouw team baat bij!
Ga op zoek naar jouw verklaringen voor de knop uit te zetten en ontdek wat er nodig is om hem weer aan te zetten. Ervaringen hoe dit voor jou zou voelen, helpen je daarbij. Juist empathie vormt een belangrijk vertrekpunt om het gedrag van jouw medewerkers te beïnvloeden. Probeer maar eens met onverschilligheid het gedrag te beïnvloeden. Dat gaat niet werken. Of met medelijden waardoor je de slachtofferrol versterkt en de zelfredzaamheid afneemt.
Selectieve empathie op basis van een flinke dosis ratio om echt te durven voelen. Hoe geef je dit een plek in jouw authentiek en effectief leiderschap?
3 comments so far
Mars AussendorfGeplaatst op4:32 pm - jan 26, 2021
Mooie beschouwing. Ik betwijfel echter of empathie een (rationele) keuze is dan wel een direct gegeven dat samenhangt met zoiets als moreel bewustzijn. Werkelijk selectieve empathie is valse empathie, flinterdun en leugenachtig, waarachter een enge leegte schuilt. De kinderen van de zgn. empatische SS-vaders hebben geen werkelijke empathie genoten, is mijn stelling.
Marcel DassenGeplaatst op12:51 pm - feb 1, 2021
Dankjewel Mars,
Voor jouw waardering en kritische noot. Wat jouw stelling betreft is het interessant om te achterhalen wat hierin aan onderzoeksmateriaal voor ligt over kinderen en hun SS-vaders. Graag reageer ik op jouw opmerking over ‘valse empathie’.
Alles wat niet congruent is komt onecht over. Als je geen empathie voelt, of misschien kan ik beter schrijven, toelaat, dat komt het ‘vals’ over. Ik ben absoluut geen voorstaander van schone schijn en de schijn van empathie wekken als bewuste keuze om meelevend over te komen, daarin geloof ik ook niet. Dan is het een trucje.
De selectiviteit en echtheid heeft in mijn blog te maken met het toelaten van gevoelens van empathie als een soort beschermingsmechanisme. De angst om mee gezogen te worden in het ‘leed van de wereld’ dat sterke gevoelens van onmacht oproept. Het gevaar bij leidinggevenden zit hem in de angst om te soft over te komen op hun medewerkers. Empathie geeft ook een inkijk in jouw ‘eigen keuken van emoties’. Hoe jij omgaat met jouw eigen gevoelens als je je inleeft in de ander?
De kunst is het om te knop niet volop open of dicht te zetten. Jouw prefrontale cortex is er om jouw emoties te reguleren om niet als ijskonijn of watje over te komen. Naast moed is er ook een flinke dosis ratio nodig om echt te durven voelen.
Anatole SalaGeplaatst op12:33 pm - mrt 7, 2023
Mars Aussendorf. In twee zinnen geef je een perfecte omschrijving van selectieve empathie.
Met de tweede zin omschrijft je in feite rationele selectieve empathie waarvan overheden en media massaal gebruik maken. Een sprekend voorbeeld is de voorgeschreven tekst op tabaksartikelen zoals ‘Roken kan uw ongeboren kind doden’