Heb jij er weleens over nagedacht waarom wij leven in een maatschappij zoals die nu is? Ik neem je mee in mijn gedachtenwereld en leg uit waarom ik denk dat het zo is. Om hierop aan te sluiten, neem ik je mee naar een periode van 10 tot 15 duizend jaar geleden. Deze periode is cruciaal, want in die tijd veranderde ons nomadenbestaan—dat noodzakelijk was om te overleven—naar een bestaan waarin we ons als groep op een vaste plek vestigden. Om dit mogelijk te maken, waren er een paar essentiële voorwaarden: je moest in staat zijn je eigen voedsel te verbouwen en vee te houden. Al snel bleek dat sommige groepen hier beter in slaagden dan andere. Met het einde van het nomadenbestaan ontstond het concept van bezit.
Tijdens de nomadische periode kon een groep alleen overleven door harmonie en gelijkwaardigheid. Viel je buiten de groep, dan was je kans op overleving verkeken. Elk mens heeft nog steeds moeite met afwijzing. Door bezit verdween deze gelijkwaardigheid: de één had meer dan de ander. Al snel ontstond handel, waarbij grondstoffen werden geruild, en dat evolueerde tot een waardevol betaalmiddel: munten van goud en zilver. In rap tempo groeiden de onderlinge verschillen in bezit.
Hoe bestrijd je deze ongelijkheid? Door te stelen of door regels op te stellen om escalatie te voorkomen. Groepen groeiden uit tot dorpen, dorpen tot steden. Ons brein kan slechts ongeveer 150 mensen overzien. Om orde te scheppen kwamen er wijze mannen die de leiding namen, en religie deed haar intrede om normen en waarden te handhaven. De wijze mannen werden bestuurders, en religieuze leiders verkondigden hun geloof om hun invloed te vergroten. De macht van de religieuzen groeide, want als gelovige hoorde je erbij—mits je je aan hun regels hield. Diezelfde regels golden ook voor de bestuurders, en zo ontstond een voortdurende machtsstrijd.
Eerst ging het nog om bezit, maar de volgende stap was het verwerven van steeds meer macht door als groep steeds meer land toe te eigenen. Hoe meer land je veroverde, hoe groter je macht werd.
Dacht je dat het volgen van de regels van bestuurders en religieuzen de samenleving zou verbeteren? Nee, integendeel. Er ontstond juist steeds meer een ‘wij versus zij’-mentaliteit. Onrecht werd bestreden, maar zelden volgens de normen en regels. Kwaad werd met kwaad vergolden. De strijd om de macht ging onverminderd door en zorgde voor bloedige en duistere hoofdstukken in onze geschiedenis.
Maar daar stopte het niet. De ruilhandel groeide uit tot steeds grotere bedrijven en handelaren, die op hun beurt alleen konden floreren door mensen aan te trekken die het (vuile) werk deden. Zo ontstond de economie en daarmee de groeiende welvaart. Grote bazen werden steeds zorgvuldiger in hun omgang met personeel, en het welzijn nam toe. Werken moest aantrekkelijk blijven, en om slim werk te kunnen doen, werd zelfontwikkeling noodzakelijk. Er kwamen steeds meer ‘slimme’ banen, terwijl het zware werk door laagopgeleiden werd gedaan.
Bestuurders raakten steeds meer verwikkeld in economische belangen, terwijl religieuzen hun invloed zagen afnemen. Verzuiling maakte plaats voor koopkracht als middel om het volk tevreden te houden. Wie koopt, bestaat—en dat geloof dreef de economie tot het uiterste. Ondertussen groeide de afvalberg en werden grondstoffen schaarser. De drang om te pakken wat je pakken kunt, zette de rechtsstaat onder druk, en normen vervaagden steeds verder.
“Wij zijn als groep sterk” geldt niet meer. Nu overheerst het eigenbelang. De mondige burger veranderde in de opstandige burger. Het is niet langer “wij pikken dit niet”, maar “ik pik dit niet”. Leiders die koopkracht beloven en “eigen volk eerst” prediken, grijpen de macht. De verdeeldheid groeit, want het gaat niet meer om “eigen volk eerst”, maar om “ik eerst”. Maar kun je überhaupt nog spreken van een eigen volk in een sterk geïndividualiseerde maatschappij? In zo’n verdeelde samenleving zijn maar weinig mensen bereid een stap terug te doen. De prijs die we daarvoor betalen, is enorm: klimaatverandering, oceanen vol plastic en toenemend geweld bedreigen letterlijk ons bestaan.
Hoe paradoxaal is de mens? Juist sociale contacten, deel uitmaken van een groep waarin je je geliefd voelt, en een warme knuffel maken gelukkig. Een groep waarin we rekening met elkaar houden en waar je jezelf mag zijn, zolang dat de groep niet schaadt—daar waren wij als nomaden al heel goed in. Dit zijn de dingen die écht tellen in het leven. En wat doen we? We vergroten het lijden door eenzaamheid, ongelijkheid en onrechtvaardigheid. We hebben kostbare waarden meegekregen als nomaden. We hoeven niet terug naar het nomadenbestaan, maar laten we onze oorspronkelijke waarden weer omarmen: eerlijkheid, saamhorigheid, harmonie, gelijkwaardigheid, respect, nederigheid en veiligheid.
Dominantie door anderen klein te houden om jezelf beter te voelen. IJdelheid in de vorm van narcisme en zelfverheerlijking. Egoïsme in de vorm van zelfverrijking met onwil om te delen. Oneerlijkheid door anderen te bedriegen en je toe te eigenen wat niet van jou is. Dit negatieve gedrag staat mijlenver af van onze oorsprong, van wie we werkelijk zijn. Slechts een klein deel van de wereldbevolking is zo vervormd en draagt dit gedrag uit.
Voor deze minderheid zijn we bang. Logisch, want in een sterk geïndividualiseerde, op het ‘ik’ gerichte maatschappij sta je er alleen voor. De geschiedenis zal zich eindeloos herhalen als angst het wint, waardoor de macht van deze bedreigende minderheid blijft groeien—totdat het escaleert en kwaad weer met kwaad wordt bestreden.
Samen zijn we sterk. Sterker nog: door als groep samen te werken, bestaan we nog. Het zijn onze gedeelde waarden die ons verbinden en onrechtvaardigheid in de kiem smoren. Ik geloof in de kracht van samen het goede willen doen voor elkaar. Er voor elkaar zijn en stoppen met: “En ik dan?” Bij dat team, gedreven door waarden, wil je horen. De groep waarin we allemaal gelijkwaardig zijn, daarvan wil je deel uitmaken. In een maatschappij waarin ‘wij’ en het gemeenschappelijk belang vooropstaan.
Zoek jij een specialist in slimmer werken en betere werkrelaties? Met mijn boek De Betrouwbare leider leid ik jou stap voor stap naar betrouwbaar leiderschap. Lees mijn boek en scan de code hierin voor een gratis coachgesprek met mij.
Marcel Dassen
Specialist in slimmer werken en betere werkrelaties voor meer plezier in leidinggeven!!
Marcel Dassen helpt directie en management om hun organisatie 'waarden gedreven' aan te sturen, de communicatie met hun personeel te verbeteren en helpt hen bij reorganisaties en overnames voor de juiste 'mindset' binnen hun organisatie.
Een echte eyeopener:
door Jullie44
Voor mij is dit boek, een echte eyeopener geworden.
Waar gaat het uiteindelijk om in het contact met anderen..
Eerst terugkomen bij mijzelf, en daardoor ook een ander beter te kunnen begrijpen, echt luisteren en mij inleven in een ander, hen te waarderen.
In mijn hectische leven sta ik daar normaal allemaal niet echt bij stil.
Dit boek gaf mij de handvaten om weer terug te gaan naar de basis voor goede relaties. Zowel zakelijk als prive.
Goed leesbaar en herkenbaar, een aanrader.